Een cis*-lesbische vrouw, ik, die een inleiding doet bij een film met een trans-thema.
Een film die gebaseerd is op de roman van de cis homoseksuele schrijver David Ebershoff, geregisseerd door de cis-heteroman Tom Hooper met een cis-hetero-acteur Eddie Redmayne die de rol van Lili Elbe op zich neemt.
Als cis ally, die zich al jaar en dag zich inzet voor inclusiviteit, voor het recht om te kunnen zijn wie je bent en te houden van wie je wilt, wil ik jullie wat gedachten voorleggen over The Danish Girl, een film geïnspireerd op de levens van en de liefde tussen de Deense kunstschilders Lili Elbe and Gerda Wegener.
Een belangrijke film is dit, vind ik.
Belangrijk omdat het verschijnen van mainstream films met een diversiteit aan personages in kleur, etniciteit, seksuele orientatie en genderidentiteit onontbeerlijk is. Niet alleen voor onszelf om ons in te herkennen, daar kom ik zo op terug, maar ook voor anderen die onbekend zijn met LHBTI om empathie op te wekken en dus acceptatie te bevorderen. Bij het geven van voorlichting zijn film en theater hiertoe, blijkt uit onderzoek, zelfs de meest kansrijke manieren.
Na jaren van relatieve onzichtbaarheid van de letter T in LHBT was 2015 het jaar waarin de popcultuur de transgender omarmde, zo verhaalde de Volkskrant onlangs.
De voorbeelden die in het artikel worden genoemd betreffen allemaal transvrouwen. De transitie van Caitlyn Jenner. Actrice Laverne Cox die schittert in Orange is the New Black en in Nederland kunnen we op genuanceerde wijze de levens volgen van een aantal transgenders in Arie Boomsma’s Hij is een Zij, de winnares van Holland’s Next Top Model. Voor wat betreft de laatste en rond Caitlyn Jenner ontstond er discussie over hoe emancipatoir het is wanneer de transvrouw voldoet / moet voldoen aan heteronormatieve stereotypen die genderongelijkheid benadrukken. En het moeten voldoen aan gender- en heteronormatieve verwachtingen, de mythe van het binaire, je bent óf man met alle verwachtingen die daarbij horen, óf vrouw. Langzaam leren we nu, bijna een eeuw na Lili Elbes ontdekkingsreis en haar eenzame strijd dat die binairiteit niet bestaat. Een volledige transitie is niet voor iedereen het einddoel. Het einddoel is jezelf te kunnen zijn. Wat je genderidentiteit ook is.
Het belang van jezelf (positief) kunnen herkennen in boeken, een (mainstream) film, ook als je niet een cis witte heteroseksuele man bent. Dat is nog niet eenvoudig.
Voor mezelf als vrouw.
Als vrouw is de Bechdel test uit 1985 leidend.
- The movie has to have at least two women in it,
- who talk to each other,
- about something besides a man.
Nog geen 60% voldoet aan deze minimale eis. In de VS waren in 2012 1 op de 6 regisseurs, schrijvers en producenten van mainstream films vrouw.
Voor mezelf als lesbienne.
In mijn tienertijd herkende ik mezelf in de film The Color Purple, waar al het lesbische uit het boek onzichtbaar was gemaakt, behalve het verlangen. Als begin twintiger in Fried Green Tomatoes, waar al het lesbische onzichtbaar was gemaakt, behalve een soort van innige vriendschap. Maar beiden wél met een goede afloop. De meeste films met een roze liefde eindigden met drama voor het lesbische of homoseksuele personage.
Dé lesbische film voor mij was begin jaren ’90 Desert Hearts. Waarin twee cis heteroseksuele actrices de lesbische liefde en romantiek fantastisch verbeelden. Er was toen veel discussie of een homoseksueel karakter wel door een heteroseksueel gespeeld zou kunnen worden. Keer op keer hebben heteroseksuele acteurs en actrices dit voor mij bewezen. Net als dat homoseksuele acteurs sinds het begin van de film hebben bewezen vlekkeloos heterorollen te kunnen vertolken.
Mijn eerste echte bewustwording over het bestaan van transseksualiteit was op een filmvertoning op de middelbare school van ‘The Kiss of the spider woman’. Dankzij het personage van mrs. Madrigal in de boekenserie Tales of the City van Armistead Maupin die ik voor het eerst las toen ik 20 was. Er was zo weinig beschikbaar, dat ik het nu nog weet.
Maar nu dan, de première van een film over Lili Elbe, haar ontdekking van haar identiteit in een tijd waarin vrouwen échte vrouwen waren en mannen échte mannen. Een tijd waarin er niets bekend was over transseksualiteit. Er waren zelfs geen woorden voor wat ze voelde. Een tijd waarin Lily Elbe echt alles zelf heeft uit moeten vinden en zich niet gek liet maken over alle aannames van de professionals als dat ze schizofreen, hysterisch of anderszins geestelijk ziek zou zijn.
Ik hoop dat deze film een aanzet is tot meer films waarin transpersonages een van de hoofdrollen of gewoon de hoofdrol spelen. Waar je als mainstream kijker empathie ervaart voor ons soort mensen, waar je je als LHBTI-kijker in kunt herkennen. Ik wens ons een overvloed aan mainstream films toe waar onze diversiteit aan identiteiten, oriëntaties de hoofdrol in hebben, ongeacht wie met welke identiteit of oriëntatie deze rollen speelt, een transhomoman die een cisheteroman speelt et cetera et cetera. En ik wens ons veel van dit soort films met een hoopvolle afloop.
Ik wens ons nog vele schrijvers, filmmakers, producenten toe als van deze film. Die verder kunnen kijken dan hun eigen identiteit lang is. Zonder allies redden we het niet. Niet als niet hetero zijnde, niet als niet cis zijnde.
[Inleiding bij the première / speciale voorstelling van The Danish Girl, 8 januari 2016]
* Cisgender (of “cisseksualiteit“) is een Engelstalige term waarmee mensen worden aangeduid van wie de seksuele identiteit overeenkomt met het biologische geslacht waarmee zij geboren zijn. De term wordt doorgaans gebruikt als het tegendeel van transgender, waarbij geslacht en identiteit niet overeenkomen. Verreweg de meeste mensen zijn cisgender.